خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ پیامبر اکرم(ص) مسلمانان رابه دوست داشتن و محبت به کودکان تشویق می کردند و می فرمودند: «اگر کسی کودک گریانش را خشنود کندتا آرام گیرد خداوندعزوجل آنقدر از نعمت های بهشت به او عطا می کند تا خشنود شود» [۱] رسول خدا(ص) خود نیز پیوسته کودکان را مورد تفقد و محبت خویش قرار می دادند و در این محبت الگویی شایسته برای مسلمانان بودند نقل است که «مردم کودکان خود را جهت دعا و نامگذاری نزد رسول الله(ص) می آوردند، گاه پیش می آمد که کودکی را نزد رسول خدا(ص) می آوردند حضرت طفل را می گرفت و برای گرامی داشتن خانواده اش او را بر دامان خویش می نشاند، بسیار اتفاق می افتاد که ان طفل بر روی دامان پیامبر ادرار می کرد و در ین هنگام صدای فریاد مردم بلند می شد پیامبر(ص) می فرمود که ادرار او را قطع نکنید پس اجازه می داد که ادرار طفل تمام شود بعد برای او دعا می کرد یا نامی نیکو بر او برمی گزید. ایشان هرگاه بر کودکی می گذشتند به انان سلام می کردند و این کار یکی از پنج عملی عنوان می کردند که هنگام مرگ آن را ترک نمی کنند تا پس از ایشان سنت گردد. [۲] ایشان هرگاه از سفر برمی گشت نخست با کودک خانواده اش دیدار می کردند. [۳]
رفتار خوب و صمیانه ایشان با کودکان به قدری کودکان مدینه را مجذوب و شیفته شان کرده بود که هنگامی که حضرت از سفری برمگشت به شدت از سوی کودکان مورد استقبال قرار می گرفت. [۴]
کودکان گرد ایشان می گرفتند رسول خدا(ص) به خاطر آن ها می ایستاد سپس از آنها می خواست که بالا بیایند برخی از انان از جلو و پشت ایشان بالا می رفتند، پیامبر(ص) از همراهان خود نیز می خواستند که کودکان دیگر را حمل کنند، چه بسا پس از این ماجرا کودکان افتخار می کردند و به همدیگر می گفتند، پیامبر مرا در آغوش گرفت و تو را بر پشت خود سوار کرد، برخی هم می گفتند که ایشان از همراهان خود خواست که تو را به پشت خودشان سوار کنند. [۵]
نقل است که امام صادق(ع) فرمود : مردی خدمت حضرت رسول(ص) رسید و گفت هرگز کودکی را نبوسیدم ام وقتی ان مرد برگشت پیامبر فرمود: این کسی است که در نظر من اهل اتش است. [۶]
عدالت بین فرزندان :
از جمله تاکیدات رسول الله(ص) به والدین رعایت عدالت میان فرزندان بخصوص در زمان دادن هدایاست.
عدالت ورزی نسبت به فرزندان می تواند آثار تربیتی بسیار مهمی را به همراه داشته باشد نقل است که روزی پیامبر(ص) با یارانش سخن می گفت کودکی وارد شد و در گوشه ای از مسجد نزد پدرش رفت پدر دستی بر سر او کشید و وی را بر زانوی راست خود نشاند اندکی بعد دختر او آمد و رفت تا این که به پدر رسید آن مرد بر سر او نیز دست نوازش کشید اما وی را روی زمین نشانید پیامبر(ص) گه شاهد این ماجرا بود او را خطاب قرار داده فرمود: «چرا او را بر زانوی دیگر ننشاندی؟» ان مرد دختر خود را نیز بر زانوی دیگر خود نشاند انگاه رسول(ص) فرمو ند : «هم اکنون عدالت ورزییدی» [۷]
خشونت در تربیت کودک:
پیامبر(ص) مسلمانان را از خشونت به طور کلی برحذر داشته اند و بخصوص در تربیت کودکان نهی کردند در سیره ان بزرگوار نیز آمده که هیچ گاه کسی را با دست خویش نزد مگر آن هنگام که در حال جهاد در راه خدا بود [۸]
ابن حنبل نیز با سلسه سندش ازعمری ابورافع بن عمروغفاری روایت کرده که می گفت: من کودک بودم که به درخت خرمای انصار سنگ می پراندم، پیابمر که امد به ایشان گفتند: در اینجا کودکی هست به درخت خرمای ما سنگ می زند پس مرا نزد پیامبر(ص) بردند ایشان به من فرومدند: ای پسر چرا به درخت خرما سنگ می اندازی؟
گفتم: سنگ می زنم تا از ان بخورم فرمود: به درخت سنگ نینداز و هرچه پایین ان ریخت بخور، سپس دست بر من کشید و دعایم کرد. [۹]
وفای به عهد:
وفای به عهد نیز از جمله اموری بود که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بر آن پیوسته تاکید می ورزیدند، بخصوص عهدی که والدین با فرزندشان بسته اند. هر چند خلف وعده نهی عام دارد؛ ولی درباره کودک به جهت شرایط سنی و تربیتی خاصی که دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده، تاثیر پایدار و عمیق بر شخصیت وی می گذارد به گونه ای که بعدها اصلاح آن غیر ممکن یا بسیار مشکل خواهد بود.
از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل است که فرمودند: «کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هر گاه چیزی به آن ها وعده داده اید بدان وفا کنید زیرا آنان باوری جز این ندارند که شما روزی آنها را می دهید.»[۱۰]
عبدالله بن عامر نقل کرده که «پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) به خانه ما آمد و من در حالی که کودکی خردسال بودم رفتم تا بازی کنم. مادرم به من گفت: عبدالله بیا چیزی به تو بدهم. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمود: چه می خواهی به او بدهی؟ گفت : می خواهم به او خرما بدهم. پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: آگاه باش که اگر چنین نکنی برای تو دروغی نوشته می شود. [۱۱]
توجه به روحیات کودکان:
امروزه تفاوت های شخصیتی و روحیات متفاوت دختران و پسران نسبت به هم بر کسی پوشیده نیست؛ دختران لطیف تر و از احساسات قویتری نسبت به پسران برخوردارند، در حالی که پسران منطقی تر و خشن تر و آینده نگرترند. .
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) با توجه به این مساله (تفاوت های فردی دختران و پسران نسبت به هم) نسبت به فرزندان دختر، حس محبت و دلسوزی بیشتری نسبت به پسران داشتند. ایشان دختران را دلسوز و مددکار و با برکت می دانستند و اهل نظافت و پاکیزگی معرفی کرده. [۱۲]
فرمودند: «هر کس دختری داشته باشد خداوند آن دختر را پوششی برایش از دوزخ قرار می دهد و هر کس دو دختر داشته باشد به خاطر آنان وارد بهشت می شود و هر کس سه دختر داشته باشد یا مانند آن خواهر داشته باشد جهاد و صدقه استحبابی از او برداشته می شود.»[۱۳]
ایشان به پدران توصیه می کردند که در دادن اشیاء خریداری شده به فرزندان، دختران را از پسران مقدم بدارند و می فرمودند: «هر کس وارد بازار شود و چیزی بخرد و آن را برای خانواده اش ببرد مانند کسی است که صدقه ای را برای گروهی نیازمند می برد و باید پیش از پسران از دختران آغاز کند؛ چرا که هر کس دختری را شاد کند گویا برده ای از فرزندان اسماعیل (علیه السلام) را آزاد کرده است و هر کس چشم پسری را روشن کند گویا از ترس خداوند گریسته است و هر کس از ترس خداوند بگرید خداوند او را وارد بهشت های پر نعمت می سازد.»[۱۴]
نتیجه گیری
نقش والدین برای کودک و زندگی حال و آیندۀ او بسیار مهم است. والدین دارای تاثیرات وراثتی و محیطی سرنوشت ساز برای کودک است. شیوۀ برخوردها، کیفیت اعمال انضباط، شیوۀ محبت یا خشونت، تزلزل یا قاطعیت در رفتار، اتکای به نفس، اقتدار و سندیت والدین برای کودک درس آموز و...
کودک آلوده به دنیا نمی آید، این خانواده است که زمینه ساز شرافت یا آلودگی است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ادوار تربیت کودک از نظر پیامبر(ص) که اعم از قبل از تولد، غذای حلال، رعایت اداب زناشویی، مراقبت های ایام بارداری، اهمیت تغذیه در تربیت است را مورد بررسی قرار می دهد.
پی‌نوشت:
[۱] حکمت نامه پیامبر(ص) جلد ٧ ص ٢٩٧
[۲] علل الشرایع جلد١ص ١٣٠
[۳] صحیح مسلم جلد ٤ص ١٨٨٥
[۴] ابن حنبل مسنذ حنبل جلد٤ ص ٥
[۵] تهذیب الحیا المحجه البیضاء چ ٣ ص ٣٦٧ و ٣٦٦
[۶] التهذیب ج ٨ ص ١١٣
[۷] حکمت نامه پیامبر(ص) جلد ٧ ص ٣٠٨
[۸] الشماییل المحمدیه ص ١٩٧
[۹] السنن الکبری جلد ١٠ ص ٢
[۱۰] اصول کافی جلد ٦ص ٤٩
[۱۱] السنن الکبری جلد ١٠ ص ٣٣٥
[۱۲] مکارم الاخلاق ص ٢١٩
[۱۳] مستدرک الوسایل ج ١٥ ص ١١٦
[۱۴] وسایل الشیعه جلد ٢١ ص ٥١٤
نظر شما