به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) - ابنا - شاید برای نخستین بار توسط مقام معظم رهبری، واژه «گفتمان» از سطوح مراکز دانشگاهی خارج شد و به‌عنوان یک واژه عمومی شناخته شد. قرار گرفتن این واژه در کنار انقلاب اسلامی، موضوع «گفتمان انقلاب اسلامی» و ابعاد و ویژگی‌های آن را به‌گونه‌ای خاص مورد گفتگو قرار داد.
در موضوع گفتمان انقلاب اسلامی، بیان دو جمله از سخنان مقام معظم رهبری در تعریف گفتمان و اهداف آن، کافی است. ایشان در تعریفی از گفتمان فرمودند: «گفتمان یعنی باور عمومی؛ یعنی آن چیزی که به‌صورت یک سخنِ موردقبول عموم تلقی بشود، مردم به آن توجه داشته باشند؛ این با گفتن حاصل می‌شود؛ با تبیینِ لازم، تبیین منطقی، تبیین عالمانه و دور از زیاده‌روی‌های گوناگون، حاصل می‌شود؛ با زبان صحیح، با زبان علمی و منطقی و با زبان خوش، باید این مطالب را منتقل کرد.»
همچنین ایشان در سخنان دیگری به تعریف محورهای متناسب برای گسترش گفتمان انقلاب اسلامی پرداختند و فرمودند: «گفتمان اصلی این ملت این است که همه، راه‌هایی را برای تقویت نظام، اصلاح کارها و روش‌ها، گشودن گره‌ها، تبیین آرمان‌ها و هدف‌ها برای آحاد مردم، استفاده از نیروی عظیم ابتکار و حرکت و خواست و انگیزه و ایمان این مردم مؤمن و راه به سمت آرمان‌های عالی این نظام - که همه را به سعادت خواهد رساند - پیدا کنند. آن چیزی که باید ذهن‌ها و دل‌ها و فکرها بر روی آن متمرکز شود، این است.»
محورهای گفتمان انقلاب اسلامی
اگرچه محورهای گفتمان انقلاب اسلامی در موضوعات کلانی مانند فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، علم و فناوری، سیاست داخلی و سیاست خارجی قابل دسته‌بندی است، اما به‌طور اجمالی می‌توان گفت محورهای گفتمان فرهنگی را به‌صورت زیر بیان کرد:
در گفتمان انقلاب اسلامی، محورهای اساسی و مفاهیم رکنی مانند استقلال‌خواهی، آزادی، مردم پایگی و اسلام‌مداری مطرح هستند که در شعار اساسی «استقلال»، «آزادی»، «جمهوری اسلامی» به چشم می‌خورند. در این اندیشه، توأمان بودن دین و سیاست، ستون فقرات و رکن اساسی گفتمان انقلاب اسلامی را بر اساس قانون مبتنی بر دین و مشارکت و نقش‌آفرینی مردم در حکومت با محوریت رهبری دینی از ارکان انقلاب اسلامی تشکیل می‌دهد و این گفتمان باید شاخص‌ترین گفتمان در نظام اسلامی دانسته شود.
پیوند دین و دنیا و ساری و جاری بودن دین در متن جامعه و سیاست، احیای واژه‌های مهجور مانده‌ای مانند جهاد، مقاومت، مبارزه با طاغوت و ظالم، شهادت و شهادت‌طلبی، حق‌مداری و خدامحوری، توجه به مشروعیت الهی فراتر از مشروعیت قانونی-عقلانی، تلاش برای تحقق حاکمیت الهی و کسب رضایت مردم، تکلیف گرایی و کمال‌جویی از محورهای اساسی در گفتمان انقلاب اسلامی است.
در گفتمان انقلاب اسلامی، مصالح جمعی بر مصالح فردی مقدم است. از این منظر، دفاع از آرمان‌ها و ارزش‌ها، از وظایف آحاد جامعه اسلامی است. عدالت همه‌جانبه و فراگیر از دیگر اصول حاکم در گفتمان انقلاب اسلامی بوده و جامعه آرمانی منطبق با گفتمان انقلاب اسلامی، جامعه‌ای مبتنی بر عدالت است. وظیفه محوری (تکلیف گرایی) و معنویت خواهی، حمایت از مظلومان و مستضعفان جهان، همچنین بهره‌برداری از ظرفیت‌ها برای ارائه راه‌حل‌ها و برنامه‌های لازم جهت بازیابی و بازسازی هویت اسلامی مسلمانان در جوامع اسلامی از موضوعات قابل‌توجه در این دیدگاه است.
پیوند ناگسستنی دین و سیاست و دین و دولت با هدف زمینه‌سازی برای تقرب به خداوند، توجه به مفهوم حقوق بشر اسلامی در کنار آزادی‌های مشروع، همچنین انقلابی گری با نگاهی بین‌المللی و فراملی، فراقومی، فرا نژادی و فرامذهبی بودن، در کنار جامعیت، برخورداری از ذات معرفتی، فکری و عمیق، عقلانی و اجتماعی بودن، تحول و تعالی خواهی، نفی تفرقه و تکفیر، وحدت‌گرایی و ... از دیگر محورهای شاخص گفتمان انقلاب اسلامی است.
گفتمان‌سازان از دیدگاه مقام معظم رهبری
در دیدگاه مقام معظم رهبری، گروه‌های مختلف مرجع مانند دانشجویان، مبلغان، شاعران، قاریان قرآن، طلاب، ائمه جمعه و جماعات و حتی عموم مردم در گسترش «گفتمان‌سازی» در جامعه نیز اثرگذار هستند و باید نقش خود را در گسترش این فرهنگ در جامعه ایفا کنند.
«ایجاد یک فکر، یک گفتمان، یک جریان فکری در جامعه، به دست خواص جوامع است؛ به دست اندیشمندان جامعه است؛ آنها هستند که می‌توانند فکر ملت‌ها را به یک سمتی هدایت کنند که مایه‌ی نجات ملت‌ها شود؛ همچنان که خدای نخواسته می‌توانند به سمتی ببرند که مایه‌ی بدبختی و اسارت و تیره‌روزی ملت‌ها شود.»
ایشان درباره اهمیت گفتمان‌سازی می‌گویند: «ببینید عزیزان! فکر شما و کاری که کردید و راه نوئی که پیدا کردید، پیشنهادی که به نظرتان رسیده، تأثیرگذاری‌اش فقط این نیست که این فوراً به دستگاه اجرائی منتقل بشود و فوراً یک ترجمه‌ی عملیاتی بشود و اجرائی و عملیاتی شود؛ نه، این تنها تأثیر نیست. یکی از مهمترین تأثیرات همین فکر کردن‌ها این است که شما فضاسازی می‌کنید، گفتمان‌سازی می‌کنید. در نتیجه، در یک فضای معتقد به یک مبنای فکری یا عملی، رئیس جمهور هم همان جور فکر می‌کند، وزیر هم همان جور فکر می‌کند، مدیرکل هم همان جور فکر می‌کند، کارکنان هم همه همان جور فکر می‌کنند؛ این خوب است. و شما این کار را انجام می‌دهید. فکر کنید، بگوئید، بنویسید، در مجامعِ خودتان منعکس کنید... وقتی یک فضای گفتمانی به وجود آمد، همه در آن فضا فکر می‌کنند، همه در آن فضا جهت‌گیری پیدا می‌کنند، همه در آن فضا کار می‌کنند.»
البته تلاش برای گفتمان‌سازی، نیازمند تلاش و کوشش مجاهدانه همراه با پیگیری مصرانه و ایستادگی بر روی یک مفهوم گفتمانی تا رسیدن به هدف نهایی است. ایشان در سخنانی می‌فرمایند: «اگر چنانچه ایستادگی کردید - همان‌طور که قبلاً هم گفتم - گفتمان‌سازی کردید، ذهن‌ها را آماده کردید، آن‌وقت در هنگام لازم به دردتان می‌خورد. یعنی می‌توانید ذهن مردم را بسیج کنید به سمت یک حقیقتی تا آن را مطالبه کنند. وقتی مطالبه کردند، مسئولین ناچارند انجام بدهند. پس ایستادگی لازم است». مقام معظم رهبری در دیدار با رئیس و اعضای مجلس خبرگان می‌گویند: «شما می‌توانید روی افکار عمومی اثر بگذارید؛ وقتی افکار عمومی شکل گرفت، یک گفتمانی در جامعه نسبت به یک مسئله‌ای به وجود آمد، این به‌طور طبیعی مجریان و قانون‌گذاران و دست‌اندرکاران را به دنبال خود خواهد کشاند؛ این یک چیز طبیعی است.»
ایشان همچنین در دیدار با ائمه جمعه سراسر کشور می‌فرمایند: «مسئله‌ی نماز جمعه و امثال اینها، که اینها گفتمان درست می‌کند، اینها فکر و مطالبه‌ی عمومی ایجاد می‌کند و این خیلی باارزش است، کشور را می‌کشاند به یک سَمت مشخّصی، البتّه تداوم کاری لازم دارد، استقامت لازم دارد، درست گفتن لازم دارد، تکرار لازم دارد، ممکن است یک زمانی هم طول بکشد.»
ایشان با مخاطب قرار دادن گروه‌های دانشجویی می‌گویند: «دانشجو تصمیم‌ساز است؛ دانشجو گفتمان‌ساز است. شما وقتی که یک آرمانی را دنبال می‌کنید، می‌گویید، تکرار می‌کنید و بجد پای آن می‌ایستید، این یک گفتمان در جامعه ایجاد می‌کند»، همچنین ایشان در سخنان دیگری می‌فرمایند: «خواهش من این است که جریان‌های دانشجویی به گفتمان‌سازی اهمّیّت بدهند. مسائل نظام را استخراج کنید، فکر کنید، راه‌حل‌های سنجیده و قوی پیش‌بینی کنید، اینها را مطرح کنید.»
آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با گروهی از شاعران درباره استفاده از ابزار شعر در گفتمان‌سازی می‌فرمایند: «شعر بایستی جریان‌سازی بکند؛ یعنی مجموعه‌ی شاعر کشور باید جوری شعر را در فضای هنری کشور و فضای شعری کشور تنظیم بکنند و تولید بکنند و خلق بکنند و تکثیر بکنند که بتواند مسائل مهم و مورد ابتلاء کشور را گفتمان‌سازی کند و جریان‌سازی کند. خوشبختانه در تاریخ شعر ما، در این زمینه خیلی حرف هست، خیلی اشعار عالی سروده شده و این گفتمان‌سازی باید ادامه پیدا کند؛ همچنین در زمینه‌های گوناگون که عرض کردم؛ مثل مقاومت.»
__________
پایان پیام
نظر شما