به گزارش خبرگزاری اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ
پرسش:
بر اساس روایات، اگر کسی «عاق والدین» قرار گرفت، چه پیشامد و آثار منفی در برزخ و آخرت دامنگیر او خواهد شد؟
پاسخ:
مقدمه
با بررسی متون دینی می‌توان آثار و پیامدهای گناهان را به گونه‌های مختلفی تقسیم کرد، مانند پیامدهای دنیوی و اخروی و آثار زیانبار مادی و معنوی. خداوند و معصومین علیهم‌السلام بر احسان و خوش‌رفتاری با والدین تأکید داشته و نافرمانی، آزار و اذّیت و بی‌حرمتی به ایشان را مذموم دانسته‌اند. در روایات عواقب و پیامدهای متعددی برای عاق والدین در دنیا و آخرت نقل شده است، این نوشتار به پیامدهای برزخی و آخرتی عاق والدین می‌پردازد.
پیامدهای عاقّ والدین در برزخ و آخرت
عاق والدین از رذایل اخلاقی است که در روایات به کبیره بودن این گناه تصریح شده است. امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«إِنَّ مِنَ الْکَبَائِرِ عُقُوقَ الْوَالِدَیْنِ...؛ (۱) از جمله گناهان کبیره نافرمانی پدر و مادر است.»
برای عاق والدین پیامدهایی در برزخ و آخرت بیان شده است:
۱. ناتوانایی در ادای شهادتین هنگام مرگ و سختی جان دادن
امام صادق علیه‌السلام فرمود:
«إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ حَضَرَ شَابّاً عِنْدَ وَفَاتِهِ، فَقَالَ لَهُ: قُلْ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ. قَالَ: فَاعْتُقِلَ لِسَانُهُ مِرَاراً، فَقَالَ لِامْرَأَةٍ عِنْدَ رَأْسِهِ: هَلْ لِهَذَا أُمٌّ قَالَتْ: نَعَمْ، أَنَا أُمُّهُ. قَالَ: أَ فَسَاخِطَةٌ أَنْتِ عَلَیْهِ قَالَتْ: نَعَمْ، مَا کَلَّمْتُهُ مُنْذُ سِتِّ حِجَجٍ قَالَ لَهَا: ارْضَیْ عَنْهُ. قَالَتْ: رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ بِرِضَاکَ عَنْهُ. فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ: قُلْ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ. قَالَ: فَقَالَهَا … ثُمَّ طَفَا عَلَی تِلْکَ الْحَالِ؛ (۲) هنگام مرگ جوانی، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله کنار بستر او حضور یافتند و به جوان فرمودند: بگو لا اله الا الله، فرمود: زبانش بند آمد، چندبار تکرار کرد ولی زبان او بند شد، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به زنی که کنار جوان بود فرمود: آیا این جوان مادر دارد؟ زن گفت: بله، من مادر او هستم، فرمود: آیا از او ناراضی هستی؟ زن گفت: بله شش سال است با او صحبت نکرده‌ام، فرمود: از او راضی شو! زن گفت: یا رسول الله به خاطر رضایت شما، خدا از او راضی شود. (من از او راضی شدم) سپس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به جوان فرمود: بگو لا اله الا الله، جوان در این هنگام گفت: لا اله الا الله... و پس از لحظاتی مرد. » همچنین امام صادق علیه‌السلام فرمودند:
«مَنْ أَحَبَّ أَنْ یُخَفِّفَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ فَلْیَکُنْ لِقَرَابَتِهِ وَصُولًا وَ بِوَالِدَیْهِ بَارّاً فَإِذَا کَانَ کَذَلِکَ هَوَّنَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَکَرَاتِ الْمَوْتِ وَ لَمْ یُصِبْهُ فِی حَیَاتِهِ فَقْرٌ أَبَداً؛ (۳) هرکه دوست دارد خداوند عزّ و جلّ سکرات مرگ را بر او سبک گرداند، باید به خویشانش رسیدگی و به پدر و مادرش نیکی کند. اگر چنین کند، خداوند عزّ و جلّ سختی های مرگ را بر او آسان گرداند و در زندگیش هرگز به ناداری نیفتد.»
۲. نابخشودگی
پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«یُقَالُ لِلْعَاقِ اعْمَلْ مَا شِئْتَ فَإِنِّی لَا أَغْفِرُ لَکَ وَ یُقَالُ لِلْبَارِّ اعْمَلْ مَا شِئْتَ فَإِنِّی سَأَغْفِرُ لَک؛ (۴) به عاقّ والدین از (طرف خدا) گفته می‌شود: هر کاری می‌خواهی انجام بده! دیگر تو را نمی‌بخشم؛ و به نیکوکار (نسبت به پدر و مادر) هم گفته می‌شود: هر چه می خواهی انجام ده! تو را می‌بخشم.»
۳. ناخشنودی خداوند
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود:
«رِضَا اللَّهِ مَعَ رِضَا الْوَالِدَیْنِ وَ سَخَطُ اللَّهِ مَعَ سَخَطِ الْوَالِدَیْنِ؛ (۵) خشنودی خدا در خشنودی پدر است و ناخشنودی خدا در ناخشنودی پدر.»
۴. محرومیت از بهشت و استشمام بوی آن
یعقوب بن شعیب گوید: امام صادق علیه‌السلام فرمود:
«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ کُشِفَ غِطَاءٌ مِنْ أَغْطِیَهِ الْجَنَّةِ فَوَجَدَ رِیحَهَا مَنْ کَانَتْ لَهُ رُوحٌ مِنْ مَسِیرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ إِلَّا صِنْفٌ وَاحِدٌ قُلْتُ مَنْ هُمْ قَالَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْهِ؛ (۶) چون روز قیامت شود یک پرده از پرده‌های بهشت را کنار زنند، هر جانداری از مسافت پانصد سال بوی آن را بشنود، جز یک دسته، عرض کردم: آنان کیانند؟ فرمود: کسانی که عاق والدین‌هستند.»
در روایات دیگر تعبیر هزار سال(۷) و دو هزار سال دارد. (۸) همچنین در روایت دیگر از امام صادق علیه‌السلام نقل شده:
«لَا یَدْخُلُ الْجَنّةَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْهِ؛ (۹) عاق والدین وارد بهشت نمی‌شود.»
۵. ورود به جهنم
امام کاظم علیه‌السلام از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل فرمودند:
«کُنْ بَارّاً وَ اقْتَصِرْ عَلَی الْجَنَّهِ وَ إِنْ کُنْتَ عَاقّاً فَظّاً فَاقْتَصِرْ عَلَی النَّارِ؛ (با پدر و مادر) نیکو رفتار باش و در بهشت جایگزین شو و اگر عاق و جفا کاری با آتش (دوزخ) بساز.»(۱۰)
امام صادق علیه‌السلام در مورد گناهان کبیره‌ای که خدای متعال وعده آتش جهنّم به مرتکب آن داده است، فرمودند:
«تُعْرَفُ عَدَالَةُ الرَّجُلِ... بِاجْتِنَابِ الْکَبَائِرِ الَّتِی أَوْعَدَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهَا النَّارَ مِنْ شُرْبِ الْخُمُورِ وَ الزِّنَا وَ الرِّبَا وَ عُقُوقِ الْوَالِدَیْنِ»(۱۱)
پس عقوق والدین از جمله گناهان کبیره است.
۶. فراموش شدن عاقّ والدین در قیامت
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«ثَلَاثَةٌ فِی الْمَنْسَی یَوْمَ الْقِیَامَةِ... وَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْه؛ (۱۲) در روز قیامت سه گروه جزء فراموش‌شدگان قرار دارند... و شخصی که عاقّ والدین است.»
۷. سخن نگفتن خدای عزّ وجلّ با عاقّ والدین
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«ثَلَاثَهٌ فِی الْمَنْسَی یَوْمَ الْقِیَامَهِ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ... وَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْه؛ (۱۳) در روز قیامت سه گروه... خدای متعال با آنها سخن نمی‌گوید... و (از جمله) شخصی که عاقّ والدین است.»
۸. محروم از نگاه رحمت‌آمیز الهی
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«ثَلَاثَةٌ فِی الْمَنْسَی یَوْمَ الْقِیَامَهِ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ... وَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْه؛ (۱۴) در روز قیامت سه گروه... خدای متعال ... نگاه رحمت آمیزش را به آنها معطوف نمی‌دارد... و شخصی که عاقّ والدین است.»
۹. شامل نشدن تزکیه الهی برای عاقّ والدین
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«ثَلَاثَةٌ فِی الْمَنْسَی یَوْمَ الْقِیَامَهِ لا یُکَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا یَنْظُرُ إِلَیْهِمْ وَ لا یُزَکِّیهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِیمٌ ... وَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْه؛ (۱۵) در روز قیامت سه گروه... خدای متعال... آنها را مورد تزکیه قرار نمی‌دهد و عذابی دردناک برای آنها خواهد بود... شخصی که عاقّ والدین است.»
نتیجه‌گیری
آثار و پیامدهای گناهان، شامل پیامدهای دنیوی و اخروی و آثار زیانبار مادی و معنوی می‌شود. طبق روایات عواقب و پیامدهای عاق والدین در برزخ و آخرت عبارت‌اند از: گرفتگی زبان هنگام مرگ برای ادای شهادتین(سختی جان دادن)، محرومیت از بهشت و استشمام بوی آن، ورود به جهنم، شامل نشدن تزکیه و طهارت الهی، سخن نگفتن خدای عزّ وجلّ با عاقّ والدین، محروم بودن از نگاه رحمت‌آمیز الهی.
پی‌نوشت‌ها:
۱. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۷۸.
۲. طوسی، محمد بن الحسن، الأمالی (للطوسی)، دارالثقافه، قم، چاپ اول، ۱۴۱۴ق، ص۶۵.
۳. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین (ط - القدیمه)، انتشارات رضی، ایران، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۶۷.
۴. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین (ط - القدیمه)، انتشارات رضی، ایران، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۶۸.
۵. فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضه الواعظین و بصیره المتعظین (ط - القدیمه)، انتشارات رضی، ایران، قم، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۳۶۸.
۶. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۸.
۷. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۹.
۸. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۵۰.
۹. حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق، ص۸۲.
۱۰. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دارالکتب الإسلامیه، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۴۸.
۱۱. ابن بابویه، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۸.
۱۲. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۱۹۴.
۱۳. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۱۹۴.
۱۴. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۱۹۴.
۱۵. نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، چاپ اول، ۱۴۰۸ق، ج۱۵، ص۱۹۴.
نظر شما