غیبت صغری: تقدیر الهی برای آماده‌سازی دل‌ها

خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ابنا- یکی از اقداماتی که به آمادگی شیعیان برای دوره غیبت، بسیار کمک کرد، این بود که سال‌ها پیش از ولادت امام دوازدهم سخن از غیبت آن بزرگوار و ضرورت آن، در گفتار پیامبراکرم(ص) و امام معصوم(ص) مطرح شد. این اقدام سبب آشنایی شیعیان با پدیده غیبت و لزوم آن و نیز چگونگی حوادث و فتنه‌های غیبت شد، تا به سبب غیبت امام به انحراف نگرایند.

خداوند حکیم و اهل بیت علیهم السلام برای آماده کردن امت، روش‌های ارتباط امت با امام را برای شیعیان ترسیم کردند.
امام هادی و امام حسن عسکری به علت حصر و محدودیتی که در ارتباط با شیعیان داشتند، با تشکیل نهاد«وکالت» ارتباط خود با شیعیانشان را حفظ کردند.
این اقدام هم بخاطر شرایط امام بود هم بخاطر حفظ جان شیعیان در آن زمان که خفقان شدید وجود داشت.

پس از آن دو بزرگوار[امام‌هادی، امام عسکری(ع)] اقدام دیگری که شیعیان را برای غیبت امام زمان آماده می‌کرد دو مرحله‌ای شدن غیبت بود.

در مرحله نخست گرچه امام مهدی(عج) غایب بود، رابطه امام و امت به کلی قطع نشد؛ بلکه شیعیان به وسیله«نایبان خاص»
با امام خود ارتباط داشتند. این دوره، آمادگی بیشتری برای غیبت کلی و نهایی امام، ایجاد می‌کرد؛ زیرا شیعیان دانستند که در غیبت کبرا هم سرگشته نخواهند بود؛ بلکه عالمان دین و فقهای امت، به عنوان نایبان عام حضرت در میان آنها و پاسخ‌گوی نیازهای آن‌ها خواهند بود.

مرحله اول غیبت: غیبت صغری

با شهادت امام حسن عسکری(ع) در سال ۲۶۰ ق، دوران امامت امام دوازدهم(عج) آغاز شد. از همین زمان، غیبت کوتاه مدت آن حضرت شروع شد چه به غیبت صغری معروف شد.
این غیبت تا سال ۳۲۹ قمری( نزدیک به ۷۰ سال) ادامه یافت.

ویژگی‌های دوران غیبت صغری

مردم در این دوران از طریق نایبان خاص با امام مهدی(عج) در ارتباط بودند و به وسیله آن‌ها پیام‌های آن حضرت را دریافت می‌کردند و پاسخ سوألات خود را می‌گرفتند.
گاهی به واسطه همین نایبان خاص، توفیق شرفیابی به حضور امام خویش را می‌یافتند.

نام نایبان خاص امام زمان در غیبت صغری

۱_عثمان بن سعید عمری
۲_محمد بن عثمان عمری
۳_حسین بن روح نوبختی
۴_علی بن محمد سمری

این چهار نایب همگی توسط امام حسن عسکری پیش از شهادت و توسط امام زمان معرفی شده‌اند.

مرحله دوم غیبت: غیبت کبری
در آخرین روزهای عمر نایب چهارم امام مهدی(عج) در نامه‌ای خطاب به او چنین نگاشت:

بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم؛ ای علیّ بن محمّد سمریّ! خداوند اجر برادرانت را در عزای تو عظیم گرداند که تو ظرف شش روز آینده خواهی مُرد؛ پس خود را برای مرگ مهیّا کن و به احدی وصیّت مکن که پس از وفات تو قائم مقام تو شود؛ زیرا غیبت تامّه واقع شده و ظهوری نیست مگر پس از اذن خدای تعالی و آن، پس از مدّتی طولانی و قساوت دلها و پر شدن زمین از ستم واقع خواهد شد.1

بنابراین با وفات آخرین نایب خاص امام دوازدهم در سال ۳۲۹ ق دوره غیبت طولانی که به غیبت کبری معروف است، آغاز شد.
این دوران، همچنان ادامه دارد تا روزی که به خواست خداوند، ابرهای غیبت، کنار رود و جهان پرتو مستقیم خورشید فروزان ولایت، بهره‌مند شود.

چگونگی ارتباط با امام در دوران غیبت کبری

امام زمان در نامه‌ای به یکی از یاران خویش اینگونه می‌نویسند:

«اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعوُا فیها اِلی رُواةِ حَدیثِنا، فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَاَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیْهِمْ»
و اما در مورد رویدادهای که در آینده رخ خواهد داد به روایان حدیث ما رجوع کنید؛ زیرا آنها حجت من بر شما و من حجت خدا بر آنان هستم ... .2

پی نوشت:

1- غیبت طوسی، ح365،ص395.

2-کمال الدین و تمام النعمه، ج2، باب45،ح3، ص 236.

3- کتاب نگین آفرینش،ویرایش سوم