خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ یکی از مهارت‌هایی که انسان باید برای زندگی‌اش بیاموزد، مهارت عذرخواهی و پذیرش و بخشش عذرخواه است. یعنی فرد بیاموزد که چگونه عذرخواهی کند و چگونه پذیرای عذرخواه باشد و گذشت کند. طلب بخشش از نشانه‌های عقل است. امیرالمومنین علیه‌السلام عذرخواهی از اشتباه را دلیل عقل و خردمندی فرد معرفی می‌کند.
ترغیب به عذرخواهی
مسئله دیگری که ضرورت به فراگیری دارد آنست که دیگران را در مقابل خطایی که انجام داده‌اند تشویق و ترغیب به عذرخواهی کنیم تا مسئله ختم به‌خیر شود. در جریان چشم‌داشت زلیخا به حضرت یوسف علیه‌السلام این مورد به خوبی دیده می‌شود. (یوسف،29) بعد از این که عزیز مصر از جریان با خبر شد، می‌خواست که مسئله مخفی مانده تا آبرو و حیثیتش حفظ شود و از یوسف خواست که از این مسئله صرف نظر کرده و آن را جایی بازگو نکن و به همسرش نیز خطاب کرد که برای گناهش استغفار کند، زیرا خطاکار بود.
تشویق به عذرخواهی، ایجاد انگیزه می‌کند برای بازگشت به راه درست و جبران اشتباه گذشته. از طرفی دیگر پذیرش عذر خطاکار، شخص را اهل احسان و گذشت می‌کند. چرا که پذیرش عذر خطاکار، نشانه بالندگی و شکوفایی اخلاقی انسان است.
عذرخواهی نه تنها عملی پسندیده و صالح است بلکه بر اساس آیه 89 سوره یوسف، عذرخواهی کردن آدابی دارد که عبارتند از:
- حسن نیت: عذرخواه باید برای عذرخواهی نیت خوب داشته و تنها قصدش بخشش باشد و قصد فریب‌دادن کسی را نداشته باشد. (توبه،آیات91تا93) برخی به این نیت عذرخواهی می‌کنند که در کنارش به منافع و مطامع خود برسند.
- خالصانه: عذرخواهی باید خالصانه بوده و فقط رضایت فرد را بخواهد و هیچ چیز دیگری را در مد نظر نداشته باشد و خالصانه بخشش را طلب نمای.
- پشیمانی: قطعا وقتی کسی از عملی و یا حرفی واقعا پشیمان شده باشد؛ نشانه‌هایی در ظاهر و رفتار و حتی نگاهش نمایان است. و به عبارتی برای فریب مردم فیلم بازی نمی‌کند. (توبه، آیات 91 تا 93)
- تکرارنشدن: عذرخواهی شباهتی با توبه‌کردن دارد که یکی از شرایط توبه، تکرار نکردن آن گناه است و به عبارتی توبه نصوح صورت می‌گیرد. همانطور که در توبه نصوح دیگر آن گناه تکرار نمی‌شود در عذرخواهی نیز نباید از یک سو عذرخواهی کرد و از سوی دیگر دوباره آن خطا تکرار شود. (تحریم،8)
- اصلاح‌کردن: عذرخواه باید به دنبال اصلاح اشتباهش و جبران آن باشد(نحل،106و110) و تغییر مسیر دهد. اگر آبرویی از کسی ریخته باید حیثیت او را بازگرداند اگر ضرری به او زده تا حد امکان جبران کرده و رضایتش را بدست آورد.
- عذرخواهی به موقع: مثل خیلی از امور دیگر زندگی، موقعیت زمان و مکان در عذرخواهی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. برای عذرخواهی باید به این که چه مکانی در نظر گرفته شود و یا در چه زمانی انجام شود، مهم است.(روم،57/ غافر،52) مثلا در مکانی خطا رخ داده و به جسم فرد جراحاتی وارد شده، حال ما آن مکان را برای عذرخواهی در نظر بگیریم. معلوم است که مکان مناسبی انتخاب نکرده‌ایم و حتما جواب نمی‌دهد.
- صادقانه: عذرخواهی باید با صداقت کامل، بدون هیچ دروغ و توجیه و بهانه‌تراشی باشد.(فتح،11) برخی وقتی می‌خواهند عذرخواهی کنند یا وارد محدوده دروغگویی می‌شوند و یا دائم در حال توجیه عمل خود هستند که چرا آن کار را کرده و یا برای عمل خود بهانه‌تراشی می‌کنند. بهترین راه برای عذرخواهی پذیرش اشتباه خود و عذرخواهی صادقانه است.
- عذرخواهی بدون اجبار: گاهی دیده می‌شود افرادی به عنوان واسطه و اصلاح روابط بین افراد به زور و اجبار متوسل می‌شوند که فرد خاطی برای عذرخواهی پا پیش بگذارد، در حالی که هیچ اعتقادی به خطای خود و عذرخواهی ندارد. در صورتی که عذرخواهی باید از روی علم به اشتباه خود و با اختیار باشد.
- با دلیلی قابل قبول: فرد خطاکار باید برای عذرخواهی از دیگران، دلیلی قابل قبول ارائه دهد نه این که بر اساس بهانه‌تراشی، مواردی را به فرد بگوید. در این شرایط اگر دلیلی قانع‌کننده ندارد بهتره فقط خالصانه عذرخواهی کند.
پی‌نوشت:
(غررالحکم، ص497)
(نور،27-28)
(توبه، آیات 91 تا 93)
(توبه،64 تا66)
(کهف،76 تا78)
نظر شما