خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع) ابنا - اولین نکته قابل طرح، آن است که غیبت به معنای « پوشیده بودن از دیدگان» است، نه حاضر نبودن.
بنابراین در این مقاله، سخن از دوره‌ای است که امام مهدی(عج) از چشمان مردمان غایب است و آنها او را نمی‌بینند و این در حالی است که آن بزرگوار در بین مردم حضور دارد و در میان ایشان رفت و آمد می‌کند.
این حقیقت در روایات امام معصوم(ع) به عبارات گوناگون بیان شده است.
امیر المومنین(علیه‌السلام): سوگند به خدای علی! حجت خدا در میان مردم هست و در راه‌ها [ کوچه و بازار] گام برمیدارد؛ به خانه‌های آنها سر می‌زند؛ در شرق و غرب زمین رفت و آمد می‌کند؛ گفتار مردم را می‌شنود و برایشان سلام می‌کند؛ می‌بیند و دیده نمی‌شود، تا وقت معین و وعده داده شده الهی.
البته نوع دیگری از غیبت برای آن بزرگوار ذکر شده است.
امام صادق( علیه‌السلام): در صاحب این امر، سنت‌هایی از انبیا وجود دارد....؛ اما سنت او از یوسف، پنهان بودن است. خداوند بین او و مردم حجابی قرار می‌دهد؛[ به گونه‌ای که] مردم او را می‌بینند؛ ولی نمی‌شناسند.1
بنابراین مطابق روایات، غیبت امام مهدی( عج) ممکن است به دو گونه روی دهد:
۱_غیبت شخص و جسم؛ یعنی امام دیده نمی‌شود گرچه حضور دارد.
۲_غیبت شخصیت و عنوان؛ یعنی امام دیده می‌شود؛ ولی شناخته نمی‌گردد.
فلسفه غیبت
به راستی چرا امام و حجت خدا در پس پرده غیبت قرار گرفته است و کدام علت سبب شد تا مردم از برکات ظهور او محروم گردند!؟
درباره علت غیبت، روایات متعدد و متنوعی موجود است که در بیشتر آنها از فلسفه غیبت سوأل شده است. بعضی از روایات، علتی را برای غیبت بیان کرده‌اند؛ ولی بعضی دیگر به گونه‌ای دیگر با این پرسش برخورد کرده‌اند که قاعده‌ای است برای پیدا کردن پاسخی مشترک به بسیاری از سوألات ما. در این مقاله در تلاشیم که با توجه به روایات، به پاسخی مناسب برسیم.
الف_ سری از اسرار الهی
ما ایمان داریم که خداوند عالم، هیچ‌کار کوچک و بزرگی را جز بر اساسرحکمت و مصلحت انجام نمی‌دهد؛ خواه این مصلحت‌ها را بشناسیم یا نه. همچنین همه رویدادهای خرد و کلان جهان با تدبیر پروردگار و به اراده او انجام می‌پذیرد که یکی از مهم‌ترین آنها، حادثه غیبت امام مهدی(عج) است. بنابراین غیبت آن سرور نیز مطابق حکمت و مصلحت است؛ اگر چه ما فلسفه آن را ندانیم.
امام صادق(ع) فرمود: بی‌تردید برای صاحب الام غیبتی است که هر اهل باطلی، در آن به شک می‌افتد.2
روای درباره علت غیبت سوال کرد. حضرت فرمود:
غیبت به سبب امری است که اجازه نداریم آن را برای شما بیان کنیم.... غیبت، سری از اسرار الهی است؛ ولی چون می‌دانیم که خداوند بزرگ، حکیم است، می‌پذیریم که همه کارهای او بر اساس حکمت است؛ هرچند علت آن کارها برای ما معلوم نباشد.
ب_ حفظ جان امام
یکی از عواملی که سبب کناره گیری پیامبران از قوم خود می‌شد، حفظ جان خویش بود. آنها برای اینکه بتوانند در فرصتی دیگر رسالت خود را به انجام برسانند در شرایطی که مورد تهدید قرار می‌گرفتند، پنهان می‌شدند؛ البته همه اینها به دستور و اراده خداوند است.
درباره حضرت مهدی نیز این امر بیان شده:
امام صادق(ع) فرمود:
امام منتظر، پیش از قیام خود، مدتی از چشم‌ها غایب خواهد شد. 3
در ادامه حضرت فرمود: برجان خویش بیمناک است.
البته این سخن باعث نشود فکر کنیم امام از مرگ یا شهادت ترس دارند، اما برای آنها شهادتی مطلوب است که در میدان انجام وظیفه الهی و به صلاح جامعه و دین خدا باشد؛ اما آنگاه که شهید شد به معنای از دست رفتن اهداف نیست، ترس از قتل امری عقلی و پسندیده است.
کشته شدن موعود آخر، ذخیره الهی قبل از انجام وظیفه به معنای فرو ریختن کعبه آمال و آرزوی تمام انبیا و اولیا و تحقق نیافتن وعده پروردگار در تشکیل حکومت عدل جهانی است.
ج_ استقلال و نبودن تحت پیمان دیگران
آنها که به دنبال ایجاد یک تحول و انقلاب هستند به ناچار در ابتدای قیام با بعضی از مخالفان، عهد و پیمانی می‌بندند تا بتوانند اهداف خود را دنبال کنند؛ ولی مهدی موعود(عج) آن مصلح بزرگی است که در راه برپایی انقلاب و حکومت عدل جهانی با هیچ قدرت ستم‌گری سازش نخواهد کرد؛ زیرا مطابق روایات فراوان، او مأمور به مبارزه قاطع و آشکار با همه ظالمان است.
به همین سبب تا آماده شدن شرایط انقلاب، در غیبت می‌رود تا مجبور نباشد با دشمنان خدا عهد و پیمانی ببندد.
در روایتی از امام رضا (ع) علت غیبت، این گونه بیان شده است:
برای اینکه آن زمان که با شمشیر قیام می‌کند، کسی بر عهده او بیعتی نداشته باشد.4
د_ آزمایش مردم
امتحان کردن مردم، یکی از سنت‌های خداوند است.
او بندگان خود را به اسباب گوناگون می‌آزماید تا میزان استواریشان در مسیر حق روشن شود. البته نتیجه امتحان برای خداوند معلوم است؛ ولی در کوره آزمایش‌ها، این بندگان هستند که ساخته می‌شوند و به جوهر وجود خود پی می‌برند.
امام کاظم (علیه السلام) فرمود:
هنگامی که پنجمین فرزندم غایب شد، مواظب دین خود باشید تا کسی شما را از آن بیرون نکند. برای صاحب این امر غیبتی خواهد بود که گروهی از پیروان او، از اعتقاد خود دست برمیدارند. این غیبت، آزمونی است که خداوند با آن، بندگانش را می‌آزماید.5
ه_ تأدیب مردم
وقتی امت، قدر پیامبر و امام را نشناسند و وظایف خود را در برابر او انجام ندهند، بلکه اوامر او را نافرمانی کنند، رواست که خداوند، پیشوای ایشان را از آنها جدا کند، تا به خود آیند و در روزگار غیبت او، ارزش و برکت او را دریابند.
امام باقر فرمود: وقتی خداوند همراهی و همنشینی ما را برای قومی خوش ندارد ما را از میان آنها برگیرد.6
کلام آخر:
گفتنی است که در روایات، نکته‌های دیگری نیز درباره علت غیبت امام دوازدهم بیان شده که برای رعایت اختصار از ذکر آنها خودداری می‌کنیم. آنچه مهم است، اینکه همان گونه که پیش از این گذشت،« غیبت»، سری از اسرار الهی است و علت اصلی و اساسی آن پس از ظهور آشکار خواهد شد و آنچه بیان شد، عواملی است که در غیبت امام عصر(عج) تاثیر گذار بوده است.
پی نوشت:
۱- غیبت نعمانی، باب ۱۰، ج۳، ص۱۴۶
۲-کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، باب ۳۳، ح۴۶، ص۲۸.
۳-همان، ج۱، باب اول تا هفتم، ص۲۵۴ تا۳۰۰.
۴-کمال‌الدین و تمام النعمه، ج۲، باب۴۴، ح۱۱، ص۲۰۴.
۵-غیبت طوسی، فصل۵، ح۲۸۴، ص۲۳۷.
۶_علل الشرایع، ص۲۴۴، باب ۱۷۹.
نظر شما