ایمان قلبی و عمل صالح در کنار هم

خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ابنا ـ ایمان و عمل صالح، دو ستون اساسی در زندگی مؤمنانه هستند که بدون یکی، دیگری ناقص می‌ماند. این دو مفهوم، در آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت (ع)، همچون دو بال پرنده‌ای توصیف شده‌اند که انسان را به سوی کمال حقیقی و قرب الهی هدایت می‌کنند. در این مقاله، به بررسی رابطه ایمان و عمل صالح از منظر منابع شیعه پرداخته و با ذکر داستان‌ها و شواهد تاریخی، اهمیت این تعامل را روشن خواهیم ساخت.

ایمان؛ باور قلبی یا عمل مستمر؟

ایمان، در نگاه قرآن و روایات، چیزی فراتر از یک باور ذهنی است. خداوند در قرآن کریم بارها ایمان را همراه با عمل صالح ذکر کرده است: «وَالْعَصْرِ إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ» (سوره عصر، آیات 1-3). این همراهی نشان می‌دهد که ایمان واقعی، باید در رفتار و کردار انسان تجلی یابد.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «ایمان چیزی جز عمل نیست. هر کس گفتار نیک داشته باشد اما عمل او نیک نباشد، ایمان او ناقص است.»¹ این حدیث نشان می‌دهد که ایمان حقیقی، زمانی به کمال می‌رسد که در عمل انسان نمود پیدا کند.

عمل صالح؛ معیار سنجش ایمان

عمل صالح، تجلی بیرونی ایمان است. قرآن کریم در جای جای خود به این نکته اشاره دارد که ایمان بدون عمل صالح، بی‌ثمر است. پیامبر اکرم (ص) نیز فرمودند: «آنچه انسان را به خدا نزدیک می‌کند، ایمان و عمل صالح است.»²

برای درک بهتر این موضوع، داستان زیبای "ثعلبه انصاری" را مرور کنیم. ثعلبه، یکی از اصحاب پیامبر (ص)، از ایشان خواست تا دعا کنند خداوند او را ثروتمند کند. پیامبر ابتدا از این کار امتناع کردند اما پس از اصرار فراوان او، دعا کردند. ثعلبه ثروتمند شد اما به تدریج از نماز جماعت و زکات فاصله گرفت. وقتی پیامبر (ص) او را از این رفتار نهی کردند، او باز هم توجه نکرد و سرانجام در غفلت کامل دنیا را ترک کرد.³ این داستان نشان می‌دهد که ثروت یا هر نعمت دیگری زمانی ارزشمند است که با ایمان و عمل صالح همراه باشد.

تعامل ایمان و عمل صالح؛ پیوندی ناگسستنی

در منابع شیعه، تعامل میان ایمان و عمل صالح به گونه‌ای توصیف شده است که یکی بدون دیگری بی‌معناست. امام علی (ع) می‌فرمایند: «ایمان درختی است که ریشه آن یقین، شاخه‌های آن تقوا و میوه آن عمل صالح است.»⁴ بنابراین، ایمان به مثابه ریشه‌ای است که اگر سالم باشد، عمل صالح نیز به بار خواهد نشست.

یکی از نمونه‌های بارز تعامل ایمان و عمل صالح در تاریخ اسلام، ماجرای "مالک اشتر" است. روزی مالک در بازار کوفه مورد توهین فردی قرار گرفت اما با خویشتن‌داری از کنار او گذشت. وقتی آن فرد متوجه شد که شخصی که به او اهانت کرده مالک اشتر بوده، به شدت شرمنده شد و نزد او رفت تا عذرخواهی کند. مالک نه تنها او را بخشید بلکه با روی خوش او را پذیرفت.⁵ این رفتار مالک، نمونه‌ای از ایمان عمیق و عمل صالح در کنار هم است.

نتیجه‌گیری؛ راه سعادت

ایمان و عمل صالح، همچون دو بال پرنده‌ای هستند که انسان را به سوی سعادت ابدی هدایت می‌کنند. قرآن کریم و روایات اهل‌بیت (ع)، بارها بر اهمیت این دو تأکید کرده‌اند و زندگی معصومان (ع) نیز الگویی عملی از تعامل این دو مفهوم ارائه می‌دهد. بنابراین، هر کس که خواهان قرب الهی است باید ایمان خود را با اعمال نیکو همراه سازد.

پاورقی‌ها

کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 33.

صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 24.

طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج 2، ص 610.

نهج البلاغه، حکمت 227.

مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 41، ص 51.